सुमित कुशारे याने काही दिवसापूर्वी कोक स्टुडिओचं "छाप-तिलक सब छिन ली रे" हे गाणं शेअर केलं होतं. त्याबद्दल थोडंसं...!
हा कलाम (कविता) अबुल हसन यामीन-उद-दीन खुसरू उर्फ हजरत अमीर खुसरो यांनी जवळपास ७२५ वर्षांपूर्वी लिहिला. अर्थात या गाण्यात आपण जे ऐकतो ते सहजच ७०० वर्ष जुनं सोनं आहे. मूलत: ही कविता हजरत अमीर खुसरो यांनी त्यांच्या अध्यात्मिक गुरु - हजरत निजामुद्दीन औलिया (ज्यांची पवित्र कबर भारतात दिल्ली येथे आहे) यांच्या स्तुतीमध्ये लिहिली आहे.
जर आपल्याला पुरेसं लक्षात आले असेल तर, अतुलनीय संगीताचा हा अद्भुत तुकडा त्यांच्या आध्यात्मिक गुरूंच्या दृष्टीच्या मोहक दृष्टीक्षेपाबद्दल आहे. हे सगळं त्या विशिष्ट "डोळे" आणि "देखाव्या"बद्दल आहे.
जसे आपण म्हणतो आणि विश्वास ठेवतो की, “वाईट डोळा/नजर” (माझ्यासारख्या सामान्य माणसाचे) म्हणून काहीतरी अस्तित्वात आहे, जे वाईट हेतूने एखाद्यावर पडल्यास त्याचे किंवा तिचे एका विशिष्ट स्तरावर नाश करण्याची क्षमता ठेऊन असते, म्हणूनच अगदी त्याच फॅशनमध्ये, गुरूचा एक "मोहक अध्यात्मिक डोळा" अस्तित्वात आहे जो जर एखाद्या धार्मिक आत्म्याने पाहिले तर तो केवळ बाह्यदृष्टीनेच नव्हे तर आत्म्यापासून (आत्म्याने) अंतर्भूत होईल. आता या गाण्याची संपूर्ण संकल्पना या "मोहक डोळ्यां"भोवती फिरते आहे.
"छाप" चा शाब्दिक अर्थ म्हणजे एक चिन्ह, जे येथे दिवसातून किमान 5 वेळा प्रार्थना करणाऱ्या मुस्लिमांच्या कपाळावर नैसर्गिकरित्या प्राप्त झालेली खूण मानली जाते. "तिलक" ही हिंदूंची कपाळांवर वापरली जाणारी पवित्र खूण आहे, ती सुशोभित करण्यासाठी आणि ती किंवा ती एक धार्मिक भीती बाळगणारा देव आहे हे व्यक्त करण्यासाठी वापरली जाते.
या कलामातील छाप आणि तिलक विषयीची माझी वैयक्तिक समजूत म्हणजे ती अशी आहे की ती स्वभावाची आणि धार्मिक स्वरूपाची असली तरी ऐहिक / तात्पुरती नसलेली आणि शाश्वत नाही.
या कलामामध्ये, हजरत अमीर खुसरो जोर देतात की त्यांच्या सर्व सांसारिक आणि धार्मिक सुशोभित वस्तू (छाप -तिलक) त्यांच्या गुरूंच्या मोहक डोळ्यांच्या केवळ एका आध्यात्मिक दृष्टीक्षेपात काढून घेतल्या जातात. आता हे डोळे खूप खास आहेत. आपले संपूर्ण व्यक्तिमत्त्व बदलणारे डोळे, आपले वागण्याचे मार्ग बदलणारे डोळे, डोळे ज्याने आपल्या गोष्टी समजून घेण्याचे मार्ग बदलले, डोळे ज्याने जगाला समजून घेण्याचा मार्ग बदलला, डोळे ज्याने आपल्या जीवनातील गोष्टी समजून घेण्यासाठी वापरण्याचा मार्ग बदलला, डोळे आपल्यास सुप्रीम बीइंगची अस्तित्व अनुभवू देतात, डोळे जे आपल्याला आपल्या अस्तित्वाचे कारण पाहण्यास सक्षम करतात. थोडक्यात, डोळे जे आपणास तयार करण्यापासून आपल्या क्रिएटरकडे घेऊन जातात.
या कलामातील बाकीचे शब्द म्हणजे हजरत अमीर खुसरो यांची हजरत निजामुद्दीन औलिया यांच्याबद्दल प्रेमळ, आणि आध्यात्मिक प्रेमाची अभिव्यक्ती. नक्कीच या अद्भुत अध्यात्मिक कलामबद्दल लिहिलेली पुस्तके असू शकतात ज्यात वेगवेगळ्या तत्वज्ञानाचे आणि आध्यात्मिक अर्थांचे महासागर आहेत. ज्यांचा स्वतःचा आध्यात्मिक गुरु आहे त्यांना या गाण्याचे सौंदर्य आणि सामर्थ्य नक्कीच समजेल.
संगीताच्या या विलक्षण तुकड्यांविषयी आणखी एक रंजक गोष्ट म्हणजे, दोन्ही गायक हे पाकिस्तानचे दिग्गज आहेत (तसेच भारतात आणि उर्वरित संगीतप्रेमी जगतात) आणि भारतीय सूफी मास्टर्सनी लिहिलेलं एक मास्टर-पीस गाणं आहे. वास्तविक या प्रकारच्या अध्यात्मिक संगीतासाठी, या ग्रहाच्या कोणत्याही भागातील लोकांची मने जिंकण्यासाठी कोणत्याही व्हिसाची आवश्यकता नाही.
(इंटरनेटवरील माहितीचा स्वैर मराठी अनुवाद)